Η πρόπτωση πυελικών οργάνων είναι η κάθοδος και προβολή εντός του κόλπου ενός η περισσότερων από τα ακόλουθα: Πρόσθιο τοίχωμα του κόλπου, οπίσθιο τοίχωμα του κόλπου, μήτρα (τράχηλος) ή το κολόβωμα του κόλπου μετά από μία αφαίρεση της μήτρας (υστερεκτομή). Η συχνότητα αυξάνει με την ηλικία. Η αιτία της πρόπτωσης είναι πολυπαραγοντική, αλλά σχετίζεται κυρίως με την κύηση και τον κολπικό τοκετό, ο οποίος οδηγεί σε τραυματισμό του πυελικού εδάφους και του συνδετικού ιστού. Η αφαίρεση της μήτρας, άλλες εγχειρήσεις στην πύελο και καταστάσεις που σχετίζονται με παρατεταμένα επεισόδια αύξησης της ενδοκοιλιακής πίεσης, όπως η παχυσαρκία, ο χρόνιος βήχας η δυσκοιλιότητα η επαναλαμβανόμενη άρση μεγάλου βάρους επίσης συντελούν στην πρόπτωση οργάνων.
Η πλειοψηφία των γυναικών με πρόπτωση πυελικών οργάνων δεν έχουν συμπτώματα. Τα συμπτώματα αρχίζουν συνήθως να εμφανίζονται όταν το όργανο που προκύπτει γίνεται ορατό στην είσοδο του κόλπου. Είναι σημαντικό ότι η ένταση των συμπτωμάτων δεν σχετίζεται στενά με τον ανατομικό βαθμό πρόπτωσης των οργάνων. Μπορεί να υπάρχει αίσθημα πίεσης στο κάτω μέρος της κοιλιάς. Συχνά επηρεάζονται σωματικές λειτουργίες με συνέπειες όπως η ακράτεια ούρων και κοπράνων, δυσκολίες στην αφόδευση και σεξουαλική δυσλειτουργία. Κατά την κλινική εξέταση ένας μικρός βαθμός πρόπτωσης παρατηρείται περίπου στο 40% των γυναικών μετά την εμμηνόπαυση, αλλά πραγματική κλινική σημασία έχει η πρόπτωση περίπου στο 5%. Η στήριξη του πυελικού εδάφους εξασφαλίζεται με μύες όπως ο ανελκτήρας του πρωκτού, καθώς και με το συνδετικό ιστό στα πλάγια του κόλπου και της πυέλου. Στη φυσιολογική κατάσταση ο κόλπος είναι περίπου οριζόντιος άνωθεν του ανελκτήρα του πρωκτού, ενώ κατά την πρόπτωση ο ανελκτήρας γίνεται περισσότερο κάθετος και η είσοδος του κόλπου πλατύνεται. Είναι σημαντικό κατά τη διάρκεια των ελέγχων ρουτίνας να διερευνάται το ενδεχόμενο πρόπτωσης οργάνων και να γίνονται σχετικές ερωτήσεις, γιατί η πρόπτωση είναι μία κατάσταση δυναμική και μπορεί το εύρημα να εξαρτάται από το βαθμό δραστηριότητας των τελευταίων ημερών αλλά και την πληρότητα της κύστεως η της ληκύθου. Ενώ το αυξημένο βάρος είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου, η απώλεια βάρους δε φαίνεται να αναστρέφει την κατάσταση. Περίπου το 40% των γυναικών που εμφανίζουν κάποιου βαθμού πρόπτωση πυελικών οργάνων έχει συνοδό ακράτεια ούρων, ενώ το 37% εμφανίζει υπερδραστήρια κύστη.
Θεραπεία
Στις περισσότερες περιπτώσεις η βαθμού πρόπτωσης πυελικών οργάνων δεν απαιτείται θεραπεία. Υπάρχει δε μεγάλη πιθανότητα η κατάσταση να μην επιδεινωθεί περαιτέρω. Συχνά όμως οι ίδιες οι γυναίκες ζητούν μία παρέμβαση παρατηρώντας μία αλλαγή στο σώμα τους. Οι απόλυτες ενδείξεις θεραπευτικής παρέμβασης είναι αποφρακτικά φαινόμενα στη ροή των ούρων, υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις και σοβαρές διαβρώσεις του βλεννογόνου του κόλπου. Μία μορφή θεραπείας μπορεί να είναι και οι ασκήσεις πυελικού εδάφους ή η τοποθέτηση ειδικών κολπικών πεσσών, οι οποίοι, υπό την προϋπόθεση της σωστής επιλογής μεγέθους και σχήματος, αποτελούν ικανοποιητική λύση.
Χειρουργική θεραπεία
Υπάρχει μεγάλη ποικιλία θεραπειών για την πρόπτωση πυελικών οργάνων που συμπεριλαμβάνει τόσο εγχειρήσεις στις οποίες η μήτρα αφαιρείται, όσο και εγχειρήσεις στις οποίες μπορεί να διατηρηθεί με διόρθωση της θέσεως της. Η απόφαση πρέπει να βασίζεται σε μία λεπτομερή συζήτηση με την ασθενή όσον αφορά τις επιθυμίες της σχετικά με την εικόνα του σώματός της και την επιθυμία για μελλοντική σεξουαλική λειτουργία. Αποτελεσματική θεραπεία αποτελεί η κολπόκλειση για γυναίκες που δεν θέλουν να έχουν επαφές. Για τις υπόλοιπες γυναίκες προτιμάται μία θεραπεία αποκατάστασης και ο τράχηλος ή η κορυφή του κόλπου μπορεί να αναρτηθεί σε ισχυρές δομές της πυέλου. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία χειρουργικών λύσεων αλλά μία από τις πιο αποτελεσματικές τεχνικές με τις λιγότερες επιπλοκές είναι η λαπαροσκοπική η ρομποτική ανάρτηση του τραχήλου της μήτρας ή του κόλπου στη σπονδυλική στήλη. Η εγχείρηση αυτή απαιτεί πολύ μεγάλο βαθμό εξειδίκευσης του χειρουργού σε ενδοσκοπικές τεχνικές, έχει όμως χαμηλότερα ποσοστά επιπλοκών σε σχέση με τεχνικές που υλοποιούνται διακολπικά και τα μέχρι τώρα στοιχεία δείχνουν ότι τα αποτελέσματα είναι μακροχρόνια.
Ακράτεια
Η ακράτεια ούρων είναι ένα ιδιαίτερα ενοχλητικό σύμπτωμα που αφορά πολλές γυναίκες. Είναι πολύ σημαντικό να διευκρινίσουμε ότι ακόμα και μικρού βαθμού ακράτεια ούρων δεν είναι φυσιολογικό χαρακτηριστικό της γήρανσης και ότι η ακράτεια πρέπει πάντα να τύχει ιατρικής συμβουλής και αντιμετώπισης.
Οι δύο κυρίες μορφές ακράτειας είναι η ακράτεια από προσπάθεια και η ακράτεια από έπειξη.
Η ακράτεια από προσπάθεια (stress incontinence) συμβαίνει όταν οι ιστοί γύρω από την ουρήθρα δεν την κλείνουν ικανοποιητικά με αποτέλεσμα όταν αυξάνει η πίεση μέσα στην κοιλιά τα ούρα να διαφεύγουν. Σε κανονικές συνθήκες το πρόσθιο τοίχωμα του κόλπου και δομές κάτω από την ουρήθρα προσφέρουν μία υποστήριξη ώστε κατά διάρκεια των δραστηριοτήτων να αυξάνει η πίεση σύγκλεισης. Παραδείγματα τέτοιων δραστηριοτήτων είναι ο έντονος βήχας το φτάρνισμα, το γέλιο ή ακόμα και το τρέξιμο και η άρση βάρους. Σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για αυτό το φαινόμενο είναι το αυξημένο σωματικό βάρος και οι κολπικοί τοκετοί ιδιαίτερα με αναρροφητική εμβρυουλκία (βεντούζα).
Ακράτεια ούρων από έπειξη. Στην περίπτωση αυτή η γυναίκα αισθάνεται μία ξαφνική και ανεξέλεγκτη ανάγκη για ούρηση. Συχνά όμως χάνει ουρά πριν φτάσει στην τουαλέτα. Μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις απλές συνήθειες όπως το ξεκλείδωμα της πόρτας του σπιτιού ή το πλύσιμο των χεριών μπορεί να συνδυάζονται με αυτή την ξαφνική έπειξη. Ένα χαρακτηριστικό σύμπτωμα είναι επίσης ότι η γυναίκα πηγαίνει στην τουαλέτα πιο συχνά. Φυσιολογική συχνότητα θεωρείται οκτώ φορές κατά τη διάρκεια της ημέρας και μία φορά κατά τη διάρκεια της νύχτας, εξαρτάται όμως από την πρόσληψη νερού και η αύξηση μπορεί να είναι φυσιολογική αν μία γυναίκα καταναλώνει περισσότερο από δύο λίτρα υγρών την ημέρα. Ακράτεια ούρων από έπειξη μπορεί να εμφανιστεί μετά από βλάβη των νεύρων που ελέγχουν τη λειτουργία της κύστεως.
Ακράτεια ούρων από υπερπλήρωση συμβαίνει όταν η κύστη αδυνατεί να αδειάσει ικανοποιητικά κατά τη διάρκεια της ούρησης με συνέπεια να γεμίζει υπερβολικά και να «υπερχειλίζει».
Είναι βοηθητικό πριν από την επίσκεψη στον ιατρό σας να κρατάτε ένα ημερολόγιο ούρησης που να καταγράφονται πλήρως όλα τα σχετικά γεγονότα όπως η εκούσια ούρηση, η απώλεια ούρων εκτίμηση και οι δραστηριότητες που την προκάλεσαν. Έτσι ο γιατρός θα έχει ήδη σημαντικές πληροφορίες για την περαιτέρω διερεύνηση και τη διενέργεια ειδικών εξετάσεων που μπορεί να περιλαμβάνουν έναν ουροδυναμικό έλεγχο, τη μέτρηση δηλαδή πιέσεων που μπορεί να συγκρατεί η κύστη.
Θεραπεία
Είναι ανάλογη με το αίτιο και την ακριβή μορφή της ακράτειας. Σε ελαφρές περιπτώσεις ακόμα και αλλαγές του τρόπου ζωής μπορεί να βελτιώσουν το πρόβλημα. Η απώλεια βάρους είναι χρήσιμη, ενώ ο περιορισμός της λήψεως υπερβολικών υγρών, ιδιαίτερα αλκοολούχων και αναψυκτικών καθώς και η τακτική ούρηση μπορεί να αποδειχθούν ευεργετικές.
Οι ασκήσεις πυελικού εδάφους γνωστές και ως ασκήσεις Kegel βοηθούν στην ενδυνάμωση των μυών που εμπλέκονται στο μηχανισμό εγκράτειας και μπορεί να βοηθήσουν στην περίπτωση της ακράτειας ούρων από προσπάθεια, ενώ και στην περίπτωση της έπειξης φαίνεται να δίνουν στη γυναίκα περισσότερο χρόνο για να φτάσει στην τουαλέτα. Επίσης η τοπική εφαρμογή οιστρογόνων με κρέμες ελαττώνει την κολπική ατροφία βελτιώνοντας σε κάποιες γυναίκες στο σύμπτωμα.
Για την ακράτεια ούρων από έπειξη και την υπερδραστήρια κύστη υπάρχουν πολύ ικανοποιητικές φαρμακευτικές θεραπείες με φάρμακα δύο κατηγοριών: αντιχολινεργικά και β-αδρενεργικά. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα φάρμακα αυτά χορηγούνται μακροχρόνια. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων η ανταπόκριση στη θεραπεία όσον αφορά την ακράτεια είναι απόλυτα ικανοποιητική, πρόβλημα ωστόσο αποτελούν οι παρενέργειες κυρίως των αντιχολινεργικών φαρμάκων. Ξηρότητα του στόματος και δυσκοιλιότητα είναι συχνές, υπάρχουν όμως και πιθανές απώτερες επιπλοκές οι οποίες θα πρέπει λεπτομερώς να συζητηθούν με την ασθενή. Άλλες θεραπείες είναι η έγχυση botox μέσα στην κύστη, επέμβαση που γίνεται υπό περιοχική αναισθησία και έχει άριστα αποτελέσματα τα οποία δυστυχώς διαρκούν μόνο λίγους μήνες, και η διέγερση των ιερών νεύρων με ειδικό βηματοδότη.
Στην περίπτωση της ακράτειας ούρων από προσπάθεια οι χειρουργικές θεραπείες έχουν τα υψηλότερα ποσοστά ίασης ανεξάρτητα από τη βαρύτητα του προβλήματος. Είναι καλό να διενεργούνται σε γυναίκες που έχουν ολοκληρώσει την αναπαραγωγή, γιατί ένας νέος τοκετός μπορεί να αναιρέσει το όφελος της χειρουργικής θεραπείας. Η πιο συχνή εγχείρηση είναι η τοποθέτηση κολπικής ταινίας ελεύθερης τάσης κάτω από την ουρήθρα (tension free vaginal tape TVT), εγχείρηση που μπορεί να γίνει και με περιοχική αναισθησία και δεν απαιτεί νοσηλεία. Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθούν πιο συνθέτες θεραπείες όπως η ανάρτηση του κόλπου, εγχείρηση που μπορεί να διενεργηθεί και ενδοσκοπικά.