Η πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας με το τεστ Παπανικολάου και την ανίχνευση του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων HPV μειώνει αποτελεσματικά τον κίνδυνο. Η εμμένουσα λοίμωξη με HPV υψηλού κινδύνου είναι αυτή που κατά κύριο λόγο οδηγεί στην καρκινογένεση. Τι γίνεται όμως στην περίπτωση που έχουμε ένα παθολογικό αποτέλεσμα των προληπτικών τεστ;
Στην περίπτωση αυτή χρειάζεται ένας περαιτέρω έλεγχος και πιθανόν μία ειδική εξέταση η κολποσκόπηση. Η εξέταση διενεργείται από ειδικό στην κολποσκόπηση γυναικολόγο. Στην κολποσκόπηση γίνεται παρατήρηση του τραχήλου της μήτρας με ένα ειδικό όργανο υπό μεγέθυνση. Μετά από ειδικές χρώσεις του τραχήλου μπορεί να γίνει εάν απαιτείται η λήψη βιοψιών, δηλαδή μικρών τεμαχίων ιστού που θα μας βοηθήσουν στην ταξινόμηση της βλάβης. Η εξέταση είναι ανώδυνη και μπορεί να επαναληφθεί όσο συχνά χρειάζεται. Είναι πιθανό να επιβεβαιωθεί η διάγνωση μιας προκαρκινικής καταστάσεις του τραχήλου της μήτρας, μιας κατάστασης δηλαδή που εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία μπορεί μετά από κάποιο χρονικό διάστημα να οδηγήσει σε διηθητικό καρκίνο.
Ανάλογα με τα κύτταρα τα οποία δημιουργούν το πρόβλημα υπάρχουν δύο κατηγορίες βλαβών: Βλάβες που προέρχονται από το πλακώδες επιθήλιο του τραχήλου – πρόκειται για το επιθήλιο που συνεχίζεται και στο βλεννογόνο του κόλπου και βλάβες οι οποίες προέρχονται από το αδενικό επιθήλιο, το οποίο είναι το επιθήλιο που συνεχίζεται στο εσωτερικό της μήτρας.
Οι βλάβες του πλακώδους επιθηλίου καλούνται και ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες (cervical intraepithelial neoplasia – CIN) και ανάλογα με τη βαρύτητα ταξινομούνται σε τρεις βαθμούς με τον βαθμό 1 να είναι οι βλάβες χαμηλού βαθμού και 2-3 να είναι οι βλάβες υψηλότερου βαθμού.
Οι βλάβες χαμηλού βαθμού CIN 1 συνήθως υποχωρούν, αλλά πρέπει να παρακολουθούνται για να αποκλειστεί το ενδεχόμενο επιδείνωσης της βλάβης. Υπάρχουν συγκεκριμένοι αλγόριθμοι ανάλογα με την ηλικία και τα χαρακτηριστικά της ασθενούς. Σε κάθε περίπτωση, όμως, μία άμεση χειρουργική εκτομή δεν είναι δικαιολογημένη.
Υψηλότερου βαθμού βλάβες CIN 2, 3 έχουν υψηλότερο κίνδυνο επιμονής και εξέλιξης σε καρκίνο, για αυτό το λόγο και συνήθως αντιμετωπίζονται χειρουργικά. Και εδώ όμως υπάρχει η δυνατότητα στενής παρακολούθησης σε αρκετές περιπτώσεις.
Η πιο συνηθισμένη εγχείρηση είναι η κωνοειδής εκτομή του τραχήλου της μήτρας. Πρόκειται για μία πολύ σύντομη επέμβαση που δεν απαιτεί νοσηλεία και περιλαμβάνει την υπό κολποσκοπικό έλεγχο αφαίρεση της ζώνης εκείνης του τραχήλου στην οποία εδράζεται η βλάβη. Σε γυναίκες που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν στο μέλλον η εγχείρηση ενδέχεται να αυξήσει ελαφρώς τον κίνδυνο ανεπάρκειας του τραχήλου της μήτρας. Σε ειδικές κατηγορίες δυσπλασιών του τραχήλου ενδέχεται η κατάλυση της βλάβης και της αντίστοιχης περιοχής με laser να αποτελεί επαρκή θεραπεία, αποτελώντας παράλληλα μία ακόμα πιο περιορισμένη παρέμβαση και έχοντας μικρότερο κίνδυνο για μελλοντικές κυήσεις.
Σε αντίθεση με όλα τα παραπάνω, προκαρκινικές βλάβες με αδενικό στοιχείο (adenocarcinoma in situ -AIS) απαιτούν αντιμετώπιση από ειδικό στο ζήτημα γυναικολόγο, γιατί δεν θεραπεύονται πλήρως με την κωνοειδή εκτομή.
Κατ’ αντιστοιχία με τις δυσπλασίες του τραχήλου, υπάρχουν δυσπλασίες που μπορεί να εμφανιστούν στο αιδοίο και τον κόλπο και σχετίζονται και αυτές με τον HPV. Είναι και εδώ απαραίτητη η υπό μεγέθυνση αξιολόγηση της βλάβης και στην πλειονότητα των περιπτώσεων η εκτομή της. Και εδώ βλάβες χαμηλού βαθμού, ειδικά στον κόλπο μπορεί να ανταποκριθούν άριστα σε θεραπεία με laser, βλάβες υψηλότερου βαθμού όμως πρέπει γενικά να αφαιρούνται. Για τις βλάβες χαμηλού βαθμού στον κόλπο παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον φαρμακευτικές θεραπείες οι οποίες ακόμα βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο.
Σε γυναίκες που έχουν παραλείψει τον εμβολιασμό, η εκ των υστέρων χορήγηση του εμβολίου μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο υποτροπής της βλάβης.